یخ‌زدگی صنعت تهویه مطبوع
کمک به اشتغال و ارزآوری با بومی‌‌سازی محصولات
21 اردیبهشت 1401
انتظارات صنعت از پسابرجام
21 شهریور 1401
یکی از عوامل مهم و اثرگذار در کیفیت ساختمان‌ها، سیستم‌های تاسیساتی است که غفلت از کیفیت و کارآیی این سیستم‌ها در عین اینکه منجر به تحمیل هزینه‌های اضافی به ساکنان و بهره‌برداران ساختمان‌ها می‌شود؛ تاثیرات منفی بر کیفیت و طول عمر ساختمان‌ها نیز دارد. براین اساس عوامل مختلفی در کیفیت و کارآمدی سیستم‌های تاسیساتی اثرگذارند که از جمله آنها می‌توان به تولید اصولی و مطابق با استانداردها، استفاده بهینه و واردات کالاهای باکیفیت اشاره کرد.
یخ‌زدگی صنعت تهویه مطبوع
به گفته تولیدکنندگان و فعالان حوزه تهویه مطبوع در حال حاضر این صنعت با چهار مانع بزرگ شامل اصرار به قیمت‌گذاری با عنوان سرکوب قیمت‌ها به جای کاهش قیمت، تشکیل بازار غیررسمی، رکود بازار مسکن و کاهش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و کاهش خرید نقدی و پایان اعتبار خرید اعتباری به علت نوسان شدید قیمت روبه‌رو است که هر کدام از این موانع باعث دلسردی تولیدکنندگان در این بخش شده است.
افت کیفیت ساخت با تمرکز بر کاهش قیمت تمام‌شده
در همین راستا رئیس کانون سراسری انبوه‌سازان با تاکید بر اینکه در طرح‌های ساخت مسکن، کیفیت سیستم‌های تاسیساتی باید مورد توجه ویژه قرار بگیرد، گفت: در سال‌های اخیر طرح‌های بزرگی مانند مسکن مهر، مسکن اجتماعی، اقدام ملی و نهضت ملی مسکن مطرح و با صرف منابع مالی کلان اجرا شده یا در حال اجرا است. هدف‌گذاری در این طرح‌ها تامین مسکن برای اقشار کم‌درآمد بوده و لذا هدف اصلی کاهش قیمت تمام شده در این طرح‌ها دنبال شده که در صورت اصرار به قیمت پایین‌تر از سطح بازار این هدف منجر به کاهش عمر مفید ساختمان هم خواهد شد.
سیدمحمد مرتضوی بخش تاسیسات را از چند جهت قابل تامل دانست و گفت: ما با کاربرد سیستم‌های باکیفیت، کیفیت ساختمان را بالا می‌بریم که این خود افزایش عمر ساختمان را به همراه دارد. همچنین با توجه به اینکه دولت به ازای انرژی، هزینه و یارانه قابل توجهی را پرداخت می‌کند، با استفاده صحیح و کارآمد از سیستم‌های تاسیساتی استاندارد می‌توانیم مصرف انرژی را در ساختمان کاهش دهیم؛ اما متاسفانه این موضوعات مهم در طرح‌های بزرگ دولتی و ملی مسکن نادیده گرفته می‌شود. چرا که در این طرح کاهش قیمت تمام شده ارجح بر کیفیت سیستم‌های تاسیساتی سرمایشی، گرمایشی و تهویه مطبوع است. در حالی که باید این هزینه‌ها را در ساختمان‌ها بپذیریم و بپردازیم تا ساختمان‌ها از کیفیت مناسبی در حوزه‌های تاسیساتی بهره‌مند باشند و نیز طول عمر ساختمان‌ها را از این طریق افزایش دهیم.
وی تمرکز بر کاهش قیمت تمام شده ساخت مسکن بدون توجه به سطح عمومی قیمت‌ها را یک ایراد بزرگ دانست و افزود: حتی اگر طرح‌های فعلی دولت در بخش مسکن به نتیجه برسند، بخش قابل توجهی از ساختمان‌ها در آینده فاقد امکانات زیرساختی در حوزه تاسیسات هستند. حتی این نگرانی وجود دارد که در مباحث ایمنی و تجهیزات آتش‌نشانی ساختمان، صرفه‌جویی‌هایی صورت بگیرد که منجر به کاهش ایمنی ساختمان‌ها شود.
مرتضوی با اشاره به نقش موثر انبوه‌سازان و سازمان نظام مهندسی در حوزه تاسیسات گفت: تکلیف سازمان نظام مهندسی در این حوزه سنگین است و امروز نقش این سازمان نه فقط نظارت بر ساخت و سازها بلکه ارائه مشاوره صحیح و گوشزد کردن این مسائل است. همچنین نظام مهندسی باید به مقوله آموزش در حوزه تاسیسات بیشتر توجه کند و مباحث آموزشی در این حوزه باید فراگیرتر شود. همچنین علاوه بر اینکه مباحث مقررات ملی ساختمان که مرتبط با حوزه تاسیسات است، باید به روزرسانی و بازنگری شوند، باید در سطح گسترده و عام، در اختیار مهندسان، ناظران و مشاوران صنعت ساختمان قرار بگیرد. ضمنا ما باید در زمینه استفاده صحیح از سیستم‌های تاسیساتی سرمایشی، گرمایشی و تهویه مطبوع در ساختمان‌ها فرهنگ‌سازی کنیم و باید در جهت آثار مثبت این امر کوشا باشیم.
توسعه بازار برندهای داخلی با ممنوعیت واردات
این انبوه‌ساز همچنین با تاکید بر اینکه تحریم‌ها به ایجاد یک سیستم موازی و بازار غیررسمی در بخش تاسیسات کمک می‌کند، گفت: بخشی از این بازارها ناشی از تحریم‌ها و بخشی نیز به دلیل حضور افراد سودجو و فرصت‌طلب است که سیستم بازار غیررسمی و قاچاق را تشکیل می‌دهند. این سیستم فاقد گارانتی است، تضمین کیفیت در آن وجود ندارد و با مصرف کالاهای قاچاق نمی‌توان خدمات لازم را در دوره بهره‌برداری دریافت کرد. همچنین درصورت ایجاد اشکالاتی در ساختمان‌ها، این نارسایی‌ها قابل جبران نیست و کمکی به کاهش هزینه‌ها نمی‌کند، بلکه هزینه‌های نگهداری و به‌روزرسانی این سیستم‌ها را در ساختمان‌ها افزایش می‌دهد.
مرتضوی با اشاره به اینکه درصورت رفع تحریم‌ها و آزادسازی واردات، امکان واردات برندها و محصولات خارجی فراهم می‌شود که در این صورت شاید نیمی از نیاز بازار توسط محصولات خارجی تامین شود؛ افزود: اما امروزه به دلیل محدودیت‌های وارداتی مصرف برندهای خارجی کاهش یافته و برندهای ایرانی در بازار جای خود را باز کرده‌اند. کیفیت خدمات‌رسانی در برندهای داخلی بالا است و هرچند هنوز در رقابت با برندهای خارجی کاستی‌هایی وجود دارد، اما بدیهی است که باید به تولیدکنندگان داخلی فرصت بدهیم و از آنها پشتیبانی لازم را به عمل بیاوریم. به‌طور قطع در آینده امکان رقابت محصولات ایرانی با برندهای خارجی وجود دارد و انتظار می‌رود درصورت لغو تحریم‌ها و آزادسازی واردات، بازار رقابتی‌تر شود و حتی کیفیت محصولات ایرانی افزایش پیدا کند.
تولید نیمی از قطعات تهویه مطبوع در کشور
در همین راستا رئیس انجمن کارفرمایی تولیدکنندگان سیستم‌های تهویه مطبوع ایران درباره ظرفیت تولید این سیستم‌ها در کشور گفت: ما در کشور توانسته‌ایم جایگاه خوبی درحوزه تولید سیستم‌های تهویه مطبوع کسب کنیم و امروز تولیدکنندگان داخلی سیستم‌های متنوعی را در کشور تولید می‌کنند و تقریبا تمام نیازمندی‌های سیستم‌های تاسیساتی در انواع رده‌بندی‌ها در کشور تولید می‌شود.
مهدی بستانچی با بیان اینکه بسته به نوع سیستم‌های تهویه مطبوع تولیدی، بخشی از قطعات موردنیاز این صنعت از داخل تامین شده و بخشی از قطعات وارداتی است، افزود: بیش از 70 تا 80 درصد بخشی از سیستم‌های تهویه مطبوع در داخل کشور تولید می‌شود و تولیدکنندگان در حال تلاشند که این عدد را افزایش دهند.30 تا 40 درصد از قطعات مورد استفاده در برخی از سیستم‌های تهویه مطبوع در داخل کشور تولید می‌شود. به صورت میانگین حداقل نیمی از قطعات سیستم‌های تهویه مطبوع را در داخل کشور تولید می‌کنیم و این دستاورد بسیار مهمی در حوزه سیستم‌های تهویه مطبوع است.
تبعات واردات کالاهای قاچاق
وی درباره مشکلات و مسائل این صنعت اظهار کرد: با چالش‌های متعددی در این صنعت روبه‌رو هستیم که یکی از مهم‌ترین آنها واردات کالاهای قاچاق به داخل کشور است و این کالاها عمدتا از مبادی رسمی و قانونی وارد کشور می‌شود. چالش مهم دوم در حوزه تهویه مطبوع، نبود استاندارد اجباری است که باعث شده تا محصولاتی که حتی از مبادی قانونی وارد کشور می‌شوند، کیفیت مناسبی نداشته باشند و تنوع و تعددی بین تولیدکنندگان در این حوزه شکل بگیرد. لذا امیدواریم از طریق متولی‌گری انجمن، بتوانیم به راهکار مناسبی در حوزه استاندارد دست پیدا کنیم و حداقل از شرکت‌های عضو انجمن به عنوان شرکت‌هایی که مجاز به شرکت در مناقصات دولتی هستند، استفاده کنیم. بستانچی خواستار نظرخواهی دولت از این انجمن در مسائل مربوط به این صنعت شد و گفت: وزارت صنایع هنگام صدور مجوز واردات کالا، باید از انجمن به عنوان یک نهاد متخصص در این حوزه استعلام کند و ما همواره این درخواست را مطرح کرده‌ایم. انتظار دیگر ما این است که از تولیدکنندگان واقعی در این صنعت حمایت شود و کمک کنند که این تولیدکنندگان بتوانند امکان شرکت در خریدهای دولتی را داشته باشند. وقتی ارگان‌های دولتی و شبه‌دولتی، اقدام به خرید تجهیزات تهویه مطبوع می‌کنند، باید عضویت در انجمن را جزو شرایط خود قرار دهند و وقتی که عضویت انجمن را جزو شرایط خرید کالا و شرکت در مناقصات در نظر بگیرند، اعضای انجمن به عنوان تولیدکننده واقعی از این امکان برخوردار می‌شوند. چرا که حضور آنها در انجمن به عنوان تولیدکننده واقعی، بارها توسط هیات‌مدیره و ارگان‌های نظارتی انجمن بررسی و تایید شده است. وی با بیان اینکه همواره تلاش انجمن تولیدکنندگان سیستم‌های تهویه مطبوع ایجاد هم‌افزایی بین اعضا و کمک به رشد قطعه‌سازان فعال در این حوزه است تا بتوانند صنعت تاسیسات کشور را با حمایت از تولیدات داخلی رشد بدهند، تاکید کرد: نگاه انجمن به اعضا و صنعت، همواره یک نگاه حمایتی بوده و استفاده از ظرفیت‌های مشترک برای راهبرد صنعت تاسیسات، همواره موردتوجه اعضای انجمن قرار دارد.
فروش سیستم‌های تهویه مطبوع در رکود
بستانچی همچنین درباره میزان فروش تولیدات داخلی گفت: طی چند سال اخیر فروش سیستم‌های تهویه مطبوع متاثر از رکود بازار بوده و به‌ویژه در سال جاری اعضا فشار زیادی را از ناحیه‌های مختلف ازجمله کمبود منابع بانکی و دسترسی دشوار تولیدکنندگان به منابع مالی متحمل شده‌اند. این تولیدکننده با اشاره به افزایش قابل توجه هزینه‌های تولید تاکید کرد: با این همه متاسفانه دسترسی تولیدکنندگان به منابع بانکی به ویژه در سال جاری محدود بوده است. عدم تعهدات مالی شرکت‌های دولتی از دیگر مسائل این حوزه است که این شرکت‌ها نتوانسته‌اند تعهدات به روز خود را انجام دهند. در این صنعت تولیدکنندگان با مشکلات مختلفی کلنجار می‌روند که امیدواریم بخشی از آنها در سال 1401 حل شود.
محصولات وارداتی ارزش افزوده ندارد
نایب‌رئیس انجمن تولیدکنندگان تجهیزات تهویه مطبوع ایران نیز با اشاره به تولید برندهای بی‌کیفیت و همچنین واردات کالاهای قاچاق گفت: عمده تولیدات صنعت تهویه مطبوع در ایران هرچند با سختی‌های بیشتر از تولیدکنندگان معتبر خارجی انجام می‌شود، ولی به لحاظ فنی چیزی از آنها کم ندارد و اکثر نیاز فنی بازار داخل را پوشش می‌دهد. اما متاسفانه هم برخی از تولیدات داخلی و هم بخش زیادی از تولیدات خارجی که به صورت قانونی و غیرقانونی وارد کشور و به بازار عرضه می‌شود، کیفیت مناسبی ندارند.
علی آرین‌پور با بیان اینکه در بخش تولیدات خارجی و واردات، انجمن با واردات قانونی محصولات تهویه مطبوع مخالف نیست، افزود: اما شرط انجمن این است محصولاتی وارد کشور شود که ارزش افزوده فنی به صنعت و تولید بدهد که متاسفانه در حال حاضر این‌گونه نیست. در بخش تولید داخل هم، انجمن همواره سعی کرده پشتیبان شرکت‌های عضو خود باشد تا بتوانند سطح کیفی تولیدات این حوزه را بالا ببرند.
لطمات جبران‌ناپذیر رکود به بدنه تولید
معاون مدیرعامل شرکت صنایع سرماآفرین ایران همچنین درباره تاثیرات رکود صنعت ساختمان بر فروش کالاها و تولیدات تاسیساتی گفت: معمولا صنعت ساختمان، صنایع بزرگ و طرح‌های عمرانی دولتی نقش تاثیرگذاری در بخش فروش شرکت‌های تهویه مطبوع و تاسیسات دارند. رکود در صنعت ساختمان، کاهش سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی و شبه‌خصوصی و همچنین کاهش بودجه‌های عمرانی دولت، تاثیر مستقیم و کاهنده‌ای در میزان فعالیت این حوزه خواهد داشت. رکود بازار هدف، لطمات جبران‌ناپذیری به بدنه تولید می‌زند.
وی افزود: تولید وابستگی زیادی به عرضه و تقاضا دارد. کاهش تقاضا منجر به کاهش عرضه و درنتیجه کاهش تولید می‌شود. کاهش تولید باعث افزایش سهم هزینه‌های سربار در قیمت تمام شده کالای تولیدی می‌شود و حاشیه سود تولید را کاهش می‌دهد. برای جبران کاهش حاشیه سود معمولا تولیدکنندگان دو راهکار ساده، پیش پاافتاده و غیرقابل قبول را در پیش می‌گیرند. نخستین راه‌حل، افزایش قیمت فروش کالا و راه‌حل دوم کاهش هزینه‌های تولید از طریق کاهش کیفیت با استفاده از مواد اولیه با سطح کیفی پایین است. متاسفانه این دو هم به رکود بیشتر منجر می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه خواسته این انجمن، اهتمام جدی به حل مشکل واردات بی‌ملاحظه تجهیزات تهویه مطبوع بدون توجه به پتانسیل ساخت داخل است، افزود: توجه و اجرای قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و تکمیل نواقص احتمالی آن از دیگر خواسته‌ها است.
نوسان شدید قیمت‌ها در مرحله بحرانی
عضو هیات‌مدیره انجمن کارفرمایی تولیدکنندگان دستگاه‌های تهویه مطبوع ایران نیز با اشاره به چالش‌های تولید در این صنعت گفت: اگرچه مشکلات بخش تولید همواره وجود داشته، اما با گذشت هر سال پی می‌بریم که مشکلات سال‌های قبل پیش پا افتاده بوده است، چرا که هر سال چالش‌های جدیدی را برای ما ایجاد می‌کنند.
علی کمره‌ای توضیح داد: یکی از این چالش‌ها واردات دستگاه‌های بی‌کیفیت خارجی است و برخی از واردکنندگان، دستگاه‌هایی با برند ایتالیایی وارد می‌کنند که ساخت چین با کیفیت درجه سه چینی است. متاسفانه با وجود همه شعارهایی که داده می‌شود و ممنوعیت‌های وارداتی که هر روز مصوب می‌شود، هنوز این دستگاه‌ها از کانال‌های خاص وارد کشور می‌شود.
مدیرعامل شرکت نیما تهویه ادامه داد: همچنین با اینکه نوسان شدید قیمت‌ها جزو مشکلات روزمره ما طی سالیان اخیر بوده، اما اکنون به مرحله بحرانی رسیده است. سال‌ها پیش تولیدکنندگان از امکان خرید اعتباری برخوردار بودند که به تدریج این قابلیت به چک زمان‌دار تبدیل شد اما امروز خرید نقدی، آن هم به صورت قیمت‌گذاری لحظه‌ای و پس از مشخص شدن نرخ ارز در همان روز مطرح شده است.
وی افزود: از طرفی فشار نقدینگی بسیار شدید و تولید بودجه‌بر است؛ اما سود تولید، نرخ بهره منابع بانکی را پوشش نمی‌دهد. ضمن اینکه برخلاف سال‌های قبل، بانک‌ها در زمینه ارائه تسهیلات با تولیدکنندگان همکاری نمی‌کنند. افزایش 57 درصدی دستمزدها در سال جاری چالش جدی دیگری در بخش تولید است و تولیدکننده‌ها توان پرداخت این هزینه‌ها را ندارند و مجبور به تعدیل نیرو شده‌اند.
کمره‌ای درباره انتظارات از دولت گفت: وزارت صنایع و شرکت شهرک‌های صنعتی تاکنون کمکی به صنعتگران نکرده‌اند و حمایت از صنعت در کشور ما به صنعت خودرو محدود می‌شود. درخواست ما کمک و حمایت نیست؛ بلکه دولت سنگ‌اندازی در مسیر تولید و وضع قوانین غیرکارشناسی را متوقف کند.
نبود استاندارد در صنعت تهویه مطبوع
وی نبود استاندارد در صنعت تهویه مطبوع را یک چالش جدی دانست و گفت: هیچ استانداردی وجود ندارد که مشخص کند کیفیت دستگاه‌های تولیدشده در کشور در واحدهای زیرپله‌ای در چه سطحی است. ما در انجمن، تدوین استانداردهای صنعت تهویه مطبوع را بارها پیگیری کرده‌ایم که این قضیه در کاغذبازی و مکاتبات بی‌فرجام با موسسه استاندارد به بن‌بست خورده و به نتیجه نرسیده است. امروز انجمن به دنبال این است که برای تصویب این استاندارد، به جای موسسه استاندارد، توافق‌نامه‌ای را درباره تدوین استانداردها با سازمان ملی مسکن امضا کند.
این تولیدکننده بهینه‌سازی مصرف برق و انرژی را یکی از مباحث مهم دانست و گفت: بخشنامه‌هایی به ادارات دولتی به‌طور نمونه درباره خاموشی لامپ‌ها صادر می‌شود؛ در حالی که انرژی عظیمی در بخش تهویه مطبوع هدر می‌شود. چون در کشور ما انرژی ارزان است.
مشکلات تولیدکنندگان در شهرک‌های صنعتی
عضو هیات‌مدیره شرکت خدماتی شهرک صنعتی عباس‌آباد نیز درباره مشکلات تولیدکنندگان در این شهرک صنعتی گفت: مهم‌ترین مشکل ما در شهرک صنعتی عباس‌آباد خاموشی‌ها و قطعی حتی 12 ساعته برق است. همین اتفاق یک روز در هفته در شهرک صنعتی شمس‌آباد و شهرک‌های صنعتی دیگر نیز اتفاق می‌افتد. عدم دسترسی به آب، برق، گاز و اینترنت به عنوان نیازهای اولیه صنعت از مشکلات جدی ما است.
سید‌سجاد هاشمی با بیان این مطلب ادامه داد: از طرفی شرکت شهرک‌ها به موقع این زیرساخت‌ها را تامین نکرده و به تعهدات خود عمل نکرده است. امروز با گذشت 24 سال از عمر شهرک صنعتی عباس‌آباد، پروژه‌هایی که در ابتدای ساخت شهرک از قبیل تصفیه‌خانه، راه‌های دسترسی، شبکه آب و فاضلاب، باید اجرا می‌کردند، انجام نشده و بخش ناچیزی از زیرساخت‌ها هم که سال‌ها پیش اجرا کرده بودند، فرسوده شده است. امروز شهرک‌های صنعتی به قدری دچار مشکل هستند که صنعتگران تمایل به فعالیت در بیرون از این شهرک‌ها دارند.
وی ادامه داد: ما انتظار وام و تسهیلات نداریم؛ تنها خواسته ما این است که دستگاه‌های خدمات‌رسان، خدمات در اختیار ما قرار دهند تا بتوانیم به تولید خود ادامه دهیم. ما به برق، تصفیه‌خانه و راه‌های دسترسی نیاز داریم. از آن طرف حذف تعرفه‌های گمرکی و نیز آزادسازی قیمت‌ها، ما را دچار مشکل کرده و هزینه‌های تولید ما به‌شدت بالا رفته است. به دلیل افزایش 57 درصدی دستمزدها در سال جاری، توان پرداخت حقوق و دستمزد کارگران خود را نداریم. امسال حقوق ماهانه کارگران با احتساب بیمه، عیدی، سنوات و... حدود 12 میلیون تومان است. این فعال صنعتی با بیان اینکه اگر قبلا با ارز 4200 تومانی می‌توانستیم ماشین‌آلات وارد کشور کنیم، امروز با ارز 28 هزار تومانی باید این تجهیزات را وارد کنیم و تولیدکننده توان پرداخت این هزینه را ندارد، خاطرنشان کرد: توان رقابت از ما گرفته شده است. هزینه تامین مواد اولیه سه برابر شده و حاشیه سود به‌شدت کاهش یافته و همین معضلات ما را زمینگیر کرده است.
منبع: دنیای اقتصاد
